БАКТЫЛУУЛУК ФОРМУЛАСЫ

Дин аалымы Чубак Жалилов АКШдагы 10 күндүк сапарында Чикаго университетинин Теология факультетинде, Ислам колледждеринде болгонун, мындан сырткары Вашингтон, Нью-Йорк шаарларындагы жана Огайо штатындагы кыргыз мусулмандары жана Фетхуллах Гүлен менен жолукканын бүгүн, 10-июлда SUPER.KG порталына билдирди.

“Америкада кыргыздардын суранычы менен аларга улуттук баалуулугун сактасын, динден алыстабасын деп сабак өттүм. Сапарымдын учурунда молдоке Фетхуллах Гүлен менен жолуктум. Ушунчалык деңгээлде өлкөлөр арасында маселеси каралып жаткан ал киши жөнөкөй киши эмес. Андай адамдар менен жолугуу керек. Билбей туруп кантип өкүм чыгарабыз? Кайсы бир өлкөдөгү жамааттын лидери, аалымы менен жолугуу милдет деп эсептейм. Мен Кыргыз өлкөсүнүн мурдагы муфтийи, азыркы көзгө басар молдолорунун бири катары аны колдойт элем. Террористтик ойду жайылтат дегенин мен саясий көз караш катары баалайм”, – деди Жалилов.

Ошондой эле демократиялык коомдогу адамдар каалаган адам менен жолугууга укуктуу экенин кошумчалады.

“Түркиянын өзүнүн саясаты бар, алардын саясатын урматтайбыз, бирок биз демократиялык коомдобуз, каалаган адам менен жолугууга укугубуз бар. Гүлен менен жолугуп, окуган лекциясына катыштым. Чоң аалым катары баа бердим. Тарыхта чындык ачыкталат, саясий окуялар көп Кыргыз өлкөсүнүн позициясы учурда туура. Аны террорчу деп бир гана адам, аны ээрчиген система гана айтып жатат. Ал эмес Америка да террорчу деген жок. Эгер андай болсо Америка Түркияга өткөрүп бермек”, – деген дин аалымы АКШда демократиялык баалуулуктар сакталганын, ар бир адамдын укугу, пикири сыйланарын кошумчалады.

Социалдык баракчаларга илинген эки аалымдын сүрөтүнө Фетхуллах Гүленге жазылган терс пикирлерди окууга болот. Чубак Жалилов андай пикирлерге көңул буруунун кереги жоктугун айтат.

“Ар ким ар кандай сүйлөй берет. Анда эмнеге окуу жайларын жаппай атын өзгөртүп койдук. Эгер Фетхуллах Гүлен террордук идеяларын жайылтуучусу болсо, анын пикирин колдогону үчүн биздин падыша, кыргыз эли террорчу болуп эсептелеби? Анын сөздөрүн террор катары баалаган жерибиз жок. Кыйын чыккан адамдарды бийликти тартып алат деп, ар кандай жаман аттуу кыла беришет. Мени деле, мисалы, радикал деп койсо, радикал болуп кетпейм. Түркия тараптан жем жегендер бар, алардын оозун тыюуга болбойт. Кээде интернетте жалдап отургузуп терс пикирлерди жаздырышат, аларга көңүл буруунун кереги жок“, – деп сөзүн жыйынтыктады Чубак Жалилов.

Эскерте кетсек, Фетхуллах Гүленди Түркиянын өкмөтү бийликти басып алууга аракет кылган деп күнөөлөп, прокуратура үч миң жылга эркинен ажыратууну талап кылган.

Запись Чубак Жалилов: “Фетхуллах Гүлендин террористтик идеяларды жайылтат дегени саясий көз караш деп эсептейм” впервые появилась Formula.KG.

_Ар бир нерсенин өзүнүн максаты болот. Адам баласынын жаралуу максаты да бар. Аллахты таанып, ага ибаадат кылуу. А бирок, бул негизги жаралуудагы максатыбыз болсо, жашоодо туура жашап, ийгиликке жетүү үчүн да максаты болот. Ал максатты ишке ашырууда албетте аракет керек болот. Ар бир адам эң алгач жакшы адам болууну биринчи максатка койсо. Жакшы адам болуу үчүн жакшы кулк-мүнөздүн ээси болуусу керек. Албетте, эң жакшы кулк-мүнөздүн ээси- Пайгамбарыбыз (с.а.у)! Абу Хурайра (р.а.) риваят кылган хадисте Пайгамбарыбыз (с.а.у.): *”Мен жакшы кулк-мүнөздөрдү жогорку даражага жеткирүү үчүн жиберилгенмин”.* Биз Пайгамбарыбыз (с.а.у.)ды өзүбүздүн жашообузда үлгү тутуп жашообуз керек. Бул тууралуу Аллах Таала мындай дейт:_

*_”Чындыгында Аллахтын Элчисинде сонун үлгүлөр бар”. (Ахзаб:21)_*

_Мусулман ар дайым жакшы кулк-мүнөздө болуусу керек. Анткени, Доктор Абдулхалим Махмуд мындай дейт: “Ислам дининде адеп-ахлак өзгөчө мааниге ээ. Анткени, ал Улуу Аллах Тааладан ыйык вахий аркылуу келген жеке адамдын жана коомдун дүйнөлүк жана диний максаттарын ишке ашыруучу жүрүм-турум”- деп айткан. Биз ушундай ишениидеги адамдардын оюн бекемдөө үчүн жана Ислам дининин кандай экенин (сулуу кылып) көрсөтүү үчүн!_

_Адамдар максат коюуда сөзсүз тескери жагында ойлойбуз. “Мындай болуп калсачы? Ишке ашпай калсачы?”- деген сыяктуу ойлордун пайда болушу менен көңүлдөн аракет кылбай коюбузда анык. Адам максат коюуда чоң кадамды коркпостон таштоосу керек. Мисалы, эки чака суу көтөрүп келе жатасыз дейли. 10 кадамдан соң дем алам десеңиз, 10-кадамда чарчап, дем аласыз. Ал эми башында 20кадамдан соң дем алам деген болсоңуз, 10кадамга жетүү сиз үчүн оңой эле болуп калат жана ал жерге жеткенде чарчабайсыз. Адам баласынын максаты да ушул сыяктуу. Канчалык чоң максат койсоңуз, жолдун башындагы тоскоолдуктар эч нерсеге арзыбай калат. Максатка жетүүдө аракет, кызыгуу керек. Соң ийгиликке жетесиз._

_Максат коюуда кандай максат коюп жатканыңызга маани бериңиз. Анткени “Менюдан тамакты канчалык тез тандаган адам, жашоодо да ошончолук тез максатка жетет. Себеби ал өзү эмне жей турганын “ТАК” билет”. Максаттын ишке ашыуусу үчүн айланаңыздагы адамдарга да маани бериңиз. Анткени, алардын таасири чоң болот. Сиздин жаныңызда колдоп, ийгиликке жетээриңизге ишенген адамдар болуусу кажет. Ал эми, жаныңыздагы кээ бир адамдар сизге терс таасирин тийгизиши мүмкүн. “Койчу, колуңдан келген ишти кылсаң! Бул нерсеге сен бекер убара болуп жатасың. Мени бир айтты де!”- ушул сыяктуу сөздөр сизге болгон алгачкы кичи тоскоолдуктар болуп саналат._

_Кыштын бир күндөрүндө эки кичинекей балдар муз тээп, муз үстүндө ойноп жатышкан эле. Муз бардык жерде бир калыпта эмес эле. Кокустан балдардын бирөөсү муздун жукараак жерине барганда, муз жарылып, түшүп кетет. Анын досу жээктен чоң таш алып келип, муздун жарыгын чоңойтуп, баланы куткарып алат. Кийин элдер чуркап келишип, кичинекей баланын бул ишине аябай таң калып: “Сен муну кантип жасадың?’- дегенде, бир карыя келип: “Анын кантип досун куткарып калганын мен билем. Ал бул ишти кылаарда, жанында: “Сенин колуңдан келбейт, сен муну жасай албайсың!”- деген эч ким болгон эмес”- деп жооп берген экен. Мына, тууганым! Бул икая сизге да бизге да чоң үлгү болчу окуя. Биздин жашообузда да ушундай нерселердин жок болуусу максатка жетүүгө жеңилдик болот. Ийгиликке жетүү – агып жаткан дарыяга каршы сүзүүгө окшош. Аракет кылбасаңыз, артка кетесиз. Кээ бир адамдар бар, аракетти эми баштаганда эле бир тоскоолдук болсо : “Бул менин колумдан келбейт!”- деп чечим чыгарып алышат. Бул нерсе да туура эмес. Сизге дагы бир икаяны айтып берейин:_
_Кайсы бир доордо улуу аалым болгон экен. Ошол доордун адамдары максаттарын ишке ашыруудан коркушчу эле. Анткени, алар эми аракет баштаганда тоскоолдуктарга кабылып, коркуп калышкан эле. Ошол адамдар бир күнү аалымга келишип, өз көйгөйлөрүн айтышат. Ошондо аалым бир күлкүлүү окуя айтып берет. Угуп отургандар аябай күлүшөт. Кийин ошол эле окуяны дагы айтат, бул жолу анча күлүшпөйт. Кийинки жолкусунда жөн гана жылмайып коюшат. Андан кийин дагы айтканда эч ким күлбөй коёт. Ошондо аалым: “Көрдүңөрбү? Мен биринчи бул окуяны айтканда аябай күлдүңөр эле. Кийин барып-барып бириң да күлгөн жоксуңар. Жашоо да ушул сыяктуу! Биринчи кыйынчылык болот. Кийинки жолу жөн гана кадимки көрүнүш болуп калат”. Мына, тууганым! Сиз да максат коюуда алдыга гана умтулуңуз. Ар бир максаттын арты ийгилик менен аякташын каалайбыз. А ийгилик сөздүктө (словарь) гана эмгектен мурда келерин унутпаныз. Ошол себептүү алдын аракет кылыңыз. Тоодой иш кылуу үчүн, кумурскадай аракет кылыңыз. Жашооңузду максат коюу менен өзгөртүңүз!))_

Нуриза Кармышакова

«БАКТЫЛУУЛУК ФОРМУЛАСЫ»

Запись Жашооңду өзгөрт да максат менен жаша впервые появилась Formula.KG.

1. АРМЕНИЯ.  Еревандагы  Көк мечит
1766-жылы Эриван хандыгынын түрк ханы Гуйсейнали-хан Каджар, Ереван калаасынын сардары (губернатору) 7 миң м.кв аянтка армян-иран достугунун урматына Көк мечитти курууга буюрат. Еревандагы Көк мечит Армениянын борбор шаарындагы жана Кавказ чөлкөмүндөгү эң ири мечиттердин бири. Мурда бул мечит Эриван хандыгынын тушундагы 8 эң көлөмдүү мечиттердин биринин катарында эле. Адегенде төрт мунаралуу бул мечит  ар жылы бүлгүнгө учурап, үч мунарасы кыйрап, бүгүнкү күндө бир чоң жана үч майда мунарачалары калды.  Мурдагы борбордук базардын жанандагы Маштоц проспектисинин жананды жайгашкан Көк мечит Экинчи дүйнөлүк согуштан соң Ереванда\ын тарых жана табият музейи катары оңдолуп тургузулуп, ал музейде археологиялык, тарыхый, мадания экспонаттар, кийинчерээк планетарий  тураар эле.  1995-жылдан тартып Ирандын колдоосу менен Көк мечит – мечит катары калыбына келтирилген. Учурда Көк мечит- Армениядагы иран коодоштугунун маданий борбору.

2. Беларусия.   МИНСКтеги мечит
Минскидеги мечит ажайып кооз.   Тарыхка көз чаптыра турган бослок, Минск ар убак  ар кыл маданияттарды, диндерди айкалыштырган көп улуттуу шаар болуп келген. Мисалы, мурун борбор калаанын түндүк-батышында мусулмандар отурукташчу. 16-кылымдын акырында азыркы Юбилейная мейманканасы турган жерде өлкөдө алгачкы мечит жыгачтан курулуп мусулмандар ал жерде 19-кылымдын акырына чейин келип сыйынып турчу жай болгон. 20-кылымдын башында ал мечиттин ордуна византия стилинде таш метериалдарынан чон мунаралуу мечит курулат. Ал мечит кооз, архитектуралык жактан  көркөм болгондуктан ал кездеги открыткалардын көбүндө ушул ошол мечиттин сүрөтүн көрүүгө мүмкүн эле. Тилекке каршы мечит биздин күнгө чейин сакталбады, согуштан кийин советтик бийлик аны талкалаган. Минскидеги жаңы мечит Игнатенко жана Грибаедов көчөлөрүнүн тушуна, эски татар гөрүстөнүнүн жанына курулган. Булу мечиттин ичине 2000 киши батат.

3. Грузия. Тбилисидеги Жума мечити
Сунниттер менен шииттер бирге сыйына берген дүйнөдөгү бирден бир мечит. Тбилисидеги Жума мечити 20-кылымдын башында курулган. Бул мечитти курууда ошол заманда жашаган үч бир туугандын тиешеси бар, алар оболу үчөө тең бирден мечит курууну көздөшүп, бирок курулушу аягына чыкпай калыптыр. Мечит Мейдан деп аталган райондо жайгашкан, ал аймакта азербайжандар көр олтурукташчу, бирок кийинчерээк алардын саны кыйла азайып кетти.  Анын айланасында үйлөр өтө көп болгондуктан мечит деле анча байкалбайт.  Грузияда мурунтан эле бүт диндерге толеранттуу мамиле кылынып келген. Мисалы Давид падыша чиркөөгө баруу менен бирге мусулман мечитине да барып турган. Ошондой эле мусулмандар жыш жашаган жерлерде чочко союуга тыюу салган. Учурда мусулмандардын мечити, Католиктердин чиркөөсү, Православ чиркөөсү жана Синагогалар бир бири менен катар жайгашкан.

4. Украина.  Киевдеги Ар-Рахма мечити
Киевдеги Ар-Рахма мечити өлкөдөгү эң кооз имараттардын бири. Мечитке мусулмандар гана эмес, туристтер да кызыгып көп катташып, жергиликтүү тургундар да ичине кирип архитектуралык көркөмдүүлүгү менен таанышышат.

5. Азербайжан. Гейдар мечити
Азербайжандын мурунку президенти Гейдар Алиевдин урматына салынган бул мечиттин жалпы аянты 12 миң м.квадратты ээлейт. Мечиттин өзүнүн аянты 4200 м.квадрат. сырты Ширван-Абшерон архитектурасына мүнөздүү кооздукта жасалгаланып, төрт мунаранын ар бири 95 метрден.  Негизги мунарасынын узундугу 55 метр, экинчи мунарасы 35 метрди түзөт.

6. Латвия. Ригадагы мечит
Кайра куруу убагында салынган эң эски имараттардын бири. Аны мечит деп деле атоо кыйын, жергиликтүүлөр бул имаретты ислам мадания борбору деп аташат. Бул аймакта илгери татар мусулмандары жашап келгендигине карабастан Ригада мечит курууга анча көңул бурулбайт.  Латвияда болжол менен 12 мин мусулман жашайт. Бйиликтер мусулмандарга көңүл кош мамиле жасашкандыктанбы, Прибалтикада кадимки биз көрүп жүргөндөгүдөй занкайган чоң мечиттер жок, тек гана катардагы бир имараттардын бириндей имараттарга мусулмандар маал маал  чогулуп турушат. Ригадагы бул мечит, сыйынуучу жай эмес, кадимки бир офистей эле көрүнөт.

7. Литва. Каунастагы мечит
Прибалтикадагы санынын көптүгү жагынан экинчи орунда турган мусулмандар Литвада турушат.  Учурда бул мамлекетте ар кандай эсептөөлөргө караганда 7 миң мусулман жашайт, алар негизинен этникалык татарлар. Мусулмандар такай барып турчу 5 мечит бар, алардын эң көркөмдүүсү 1933-жылы курулган Каунастагы мечит.

8. Эстония. Жападан жалгыз бир мечит
Эстонияда мусулмандардын саны эң аз.  Эстония Орусия империясынын курамына кирген 1721-жылдан тартып бул аймакка алгачкы мусулмандар келип жашай башташкан. Ал мусулман муундун бала-чака, неберелери азыр такыр эле сейрек калды.  Азыркы мусулмандар – Прибалтика мамлекеттери СССРдин курамына киргенде келип жашай башташкан мусулмандарды урпактары.  2011-жылдагы калктын себин алууда Эстон республикасында 1500 мусулман бар экени такталган. Айрымдар бул сан так эместиигин айтышып, өлкөдө 10 дон 20 миңге чейин мусулман жашаарын айтышат. Учурда Эстон жергесинде бир гана мечит бар.

9. Молдова. Байкалбаган мечит
Молдовадагы жападан жалгыз мечит борбордон кыйла алыс жакта, борбордун түндүк-батышындагы өнөр жай ишканалары жыш райондо  жайгашкан.  Молдавияда мусулман калкынын саны 3-15 миң деп болжолдонот. Алар негизинен татарлар (буджац татарлары, дунай татарлары) . Өлкөнүн күч структуралары мусулмандардын ишмердигинин активдешине өтө саксынуу менен мамиле кылышат.  2005-жылы  Молдавиянын Дин башкармалыгынын башчысы Талгат Машаев ислам динин каттоодон расмий өткөрүү сунушу менен кайрылганына карабастан, а турсун ОБСЕ миссиясынын суранычына карабастан каттоодон өткөрүшкөн эмес.  2011-жылдын 14-мартында өлкөнүн Адилет министрлиги  Молдова Республикасынынын Ислам лигасын расмий каттоодон өткөргөн.

10. Орусия.  Маскөөдөгү эң ири борбордук мечит
Маскөөдөгү бул мечит 2015-жылдын 23-сентябрьда Курман Айт күнү расмий ачылган. Мечитке 10 миң киши батат, бул  мурдагы мечитке караганда 20 эсе көп.

11. Өзбекстан. Ташкенттеги  “Минор” мечити
Ташкенттеги Минор мечити 2014-жылдын 1-октябрында Курман Айт күнүн утурлай ачылган. Ичине 2 400 дөн ашуун кишини батыра алчу Өзбекстандагы эң чон мечиттин аянты 11 гектарды ээлейт.

12. Түркмөнстан. “Түркмөнбашы Рухы” мечити
Түркмөнстандагы башкы мечит Ашхабаддан 15 км алыстыкта жайгашкан маркум президент Сапармурад Ниязовдун туулуп өскөн мекени Кыпчай аймагына  курулган. Мечитти курууга атайын франсуз архиткеторлору, курулушчулары чакырылып ак мрамордон курулган бул мечитке мамлекеттик казынадан 100 миллион доллар сапталган.  Мечиттин жалпы аянты 18 миң метр кв. Мечиттин шыбынын бийиктиги 55 метр, төрт мунаранын бийиктиги 80 метрден.

13. Казакстан. Нур-Астана мечити
Астана калаасындагы Нур-Астана мечити 2005-жылдын 22-мартында ачылган. Өлкөдөгу эң кооз архитектуралык ажайып имараттардын бирине айланган.  Мечиттин ичинде Каабаны жапкан кара материалдын , Кисванын фрагментинин үзүмү жана Сауд Аравиясынын королунун басманаканасынан чыккан Ыйык Куран бар.  Нур-Астана мечитинин долбоорун ливан архитектору Чарльз Хафиз түзүп, түркиялык “Пасинер” курулуш компаниясынын курулушчулары куруп, долбоорду Катар өлкөсү каржылаган.  Мечиттин ичине 5 миңге жакын адам сыят.

14. Тажикстан. Келечектеги мечит
Тажикстанда мечиттердин саны  бир топ.  Дүйшөмбү калаасындагы курулуп жаткан Борбордук Азиядагы эң чоң мечиттин жерпайын түптөө иши 2009-жылы башталып, алгачкы ташты президент Эмомали Рахмон койгон. Бул мечитке каражатты Катар мамлекети бөлүүдө.  Мечиттин курулушунда тажик улутунун жана дүйнөлүк архитектуранын үлгүлөрү айкалыштырылмакчы. Төрт мунаранын ар бири 75 метрди түзүп, 47 метрдик башкы мунара мечитке көрк берип турат.  Жети жарым гектар аянтты ээлеген мечиттин короосунда намаз окуучу аянттар, китепкана, жыйын өтүүчү жай, жана конок тосуучу жайлар, ислам университети курулуу пландалган.  Мечит толугу менен 2018-жылы бүткөрүлмөкчү.

15. Кыргызстан. Борбор азиядагы эн чон мечит
Кыргызстандын борбору Бишкекте  Борбор азиядагы эн ири мечиттин курулушу бүтүү алдында турат. Курулуш иштери Түркиялык (TDV) Диний фондусу тарабынан каржыланган. Осман доорундагы архитектуранын стилинде салынган бул мечиттин курулушу 2012-жылы башталган.  Мечиттин жалпы аянты 7,5 мин кв.метрди түзөт.  Мечиттин ичкерки жагында 6 миң киши намаз окуй алат. Сырт тарабын, мечиттин айланасындагы короосун эске алганда бул мечиттин ичине жана сыртка жалпысы болуп  20 миң адам сыят. Мечитте 500 автоунаага ылайыкталган унаа токтотуучу орун бар. Мындан тышкары, Куран окуу үчүн атайын бөлмөлөр, конференц-зал, ашкана, фонтан орун алган.  Мечит сыртынан Анкарадагы Кожатөпе мечитине куюп койгондой окшош. Курулуштун жоопкер башчысы Муса Демиржинин айтуусунда, курулуш иштери дээрлик аяктап калды, болгону көрктөндүрүү иштери гана калды.

IslamLife

Запись КМШ өлкөлөрүндөгү ири мечиттер впервые появилась Formula.KG.